Nietzsche biografie

Onderstaand overzicht geeft in vijf tijdsepisodes en slechts in grote lijnen het leven van Nietzsche weer.

 
I. 1844 – 1858: jeugd
Röcken, Naumburg
Geschriften: gedichten, autobiografische teksten en composities

1844	geboren op 15 oktober in Röcken (Saksen) Duitsland, zoon van dominee
1846	geboorte van zijn zuster Elisabeth op 10 juli
1848	geboorte van zijn broertje Joseph op 27 februari
1849	Nietzsches vader overlijdt op 36-jarige leeftijd op 30 juli
1850	op 9 januari overlijdt zijn broertje, daarna verhuizing met moeder, zus, grootmoeder, oud-tante, naar Naumburg
1853	leert zijn jeugdvrienden Gustav Krug en Wilhelm Pinder kennen
1854	op 25 mei zwaar onder de indruk en grote inspiratie door de ‘Messiah’ van Händel. Wil daarop zelf iets soortgelijks te schrijven
1855	pianolessen, op 2 augustus sterft zijn tante Auguste Nietzsche, in oktober inschrijving in de Naumburger Domgymnasium
1856	op 2 april overlijdt oma van vaders zijde, begint gedichten te schrijven en op 26 december start van zijn dagboek
1858	begint muziek te componeren, schrijft in aug./sept. ‘Aus meinem Leben’ en verlaat eind september het Domgymnasium, start op 6 oktober op het internaat Schulpforta en leert daar Paul Deussen en Carl von Gersdorff kennen

II. 1859 – 1868: leerling en student
Schulpforta, Naumburg, Bonn, Leipzig
Geschriften: gedichten, autobiografische teksten, composities, essays, wetenschappelijke artikelen

1859	Nietzsche blinkt uit, m.n. in Latijn en Grieks, opa van moeders zijde (Oehler) overlijdt op 17 december
1860	richt met Krug en Pinder een studieclub ‘Germania’ op
1861	eerste bijdragen voor Germania, componeert het symfonische gedicht ‘Ermanarich’ voor piano
1862	schrijft ‘Fatum und Geschichte’ en ‘Willensfreiheit und Fatum’ voor Germania
1864	ontvangt op 4 september zijn diploma op Schulpforta, schrijft zijn gedicht ‘Dem unbekannten Gott’ en start op 16 oktober met zijn studie theologie en klassieke filologie aan de universiteit in Bonn, wordt een week later lid van de studievereniging ‘Franconia’
1865	wisselt in januari naar filologie, in oktober voortzetting studie klassieke filologie aan de universiteit van Leipzig, ontdekking van Schopenhauer’s “Die Welt als Wille und Vorstellung”
1867	eindigt op 10 augustus met zijn ‘Rückblick auf meine zwei Leipziger Jahre’, op 9 oktober start militaire dienst bij de Naumburger Artillerie
1868	in maart ongeluk met paard, twee ribben gebroken, ontsteking en ijlkoorts. Schrijft ‘Zu Schopenhauer’, ontmoet 8 nov. Richard Wagner in Leipzig en daarna begin van de vriendschap met Richard en Cosima Wagner

III. 1869 – 1879: hoogleraar
Bazel, Tribschen, Sorrento
Geschriften: wetenschappelijke artikelen; essays

1869	op 12 februari officiële benoeming tot hoogleraar klassieke filosofie in Bazel, begin van de betrekkingen met Jakob Burckhardt en van de vriendschap met de theoloog Franz Overbeck, start met ‘Die Geburt der Tragödie’
1870	voordracht ‘Das Griechische Musikdrama’ op 18 januari en op 1 feb. ‘Sokrates und die Tragödie’
1872	op 2 januari verschijnt ‘Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik’ bij E.W. Fritzsch Verlag in Leipzig, op 18 juni ‘Sokrates und die griechische Tragödie’ (privé-uitgave, 30 ex.), lezingen ‘Über die Zukunft unserer Bildungsanstalten’
1873	in april gereed met ‘Die Philosophie im tragischen Zeitalter der Griechen’, begin van de eerste ‘Unzeitgemäße Betrachtungen’ (U.B.), in mei eerste ontmoeting met Paul Rée, in december gereed met de tweede ‘Unzeitgemäße Betrachtung’
1874	in feb. publicatie van ‘Vom Nutzen und Nachtheil der Historie für das Leben’, in oktober de derde Unzeitgemäße Betrachtung: ‘Schopenhauer als Erzieher’
1875	eerste kennismaking met de musicus Heinrich Köselitz later bekend onder het door Nietzsche aan hem gegeven pseudoniem Peter Gast, begint aan de vierde Unzeitgemäße Betrachtung ‘Richard Wagner in Bayreuth’
1876	begin vriendschap met Rée; ernstige gezondheidsklachten; verlof van het professoraat in Bazel; verblijft in dec. samen met Rée bij Malwida von Meysenbug en de student Albert Brenner in Sorrento, in juli publicatie van de vierde Unzeitgemäße Betrachtung
1877	Franse vertaling van de vierde Unzeitgemäße Betrachtung komt uit, keert terug uit Sorrento
1878	eerste manuscript van ‘Menschliches Allzumenschliches’, in mei eerste uitgave, verzoek om ontslag aan de universiteit, breuk met Richard en Cosima Wagner na toezending MA
1879	in april officiële beëindiging hoogleraarschap, begin van het “nomadische bestaan” in blijvend zwakke gezondheid, op 20 maart “Vermischte Meinungen und Sprüche”, schrijft in de zomer ‘Der Wanderer und sein Schatten’, publicatie op 18 december

IV. 1879 – 1888: onafhankelijk filosoof
o.a.: Sils Maria, Nice, Venetië, Genua, Turijn
Geschriften: MA I, MA II (VM, WS), M, FW, AsZ, JGB, GM, Wa, GD

1880	reist in maart met Heinrich Köselitz naar Venetië, juli/augustus in Mariënbad, schrijft aan Morgenröthe, nov. in Genua
1881	in maart manuscript Morgenröthe naar uitgever, werkt in mei en juni in Recoaro samen met Heinrich Köselitz (vanaf nu Peter Gast) aan correcties Morgenröte, eerste zomer (drie maanden) in Sils Maria; Zarathustra ervaring, Morgenröthe verschijnt, in nov. naar Genua, begint aan Die Fröhliche Wissenschaft
1882	feb. bezoek van Paul Rée in Genua en met hem twee dagen in Monte Carlo, 15 maart vertrek Rée naar Malwida von Meysenbug in Sorrento, 29 mrt. tot 21 april in Messina, eind april in Rome leert Lou Salomé kennen, op 10 sept. verschijnt Die Fröhliche Wissenschaft, korte relatie met Lou Salomé, winter in Rapallo
1883	start de Zarathoestra, op 13 feb. overlijden Wagner, tweede zomer in Sils-Maria, in aug. verschijnt deel I van Zarathoestra en drukproeven deel 2, in sept. 5 weken in Naumburg, in november naar Nice
1884	voltooit deel 3 van de Zarathoestra, 6 april bezoek stierengevecht in Nice met Resa von Schirnhofer, 21 april naar Venetië, in juni naar Bazel, in juli ontmoeting met Meta von Salis in Zürich, derde zomer in Sils-Maria, Heinrich von Stein bezoekt Nietzsche in Sils-Maria
1885	komt op 10 april in Venetië aan, in mei publicatie deel 4 van Zarathoestra, zus Elisabeth trouwt met B. Förster, 7 juni begint zijn vierde zomer in Sils-Maria, begint aan Jenseits von Gut und Böse, in november weer naar Nice,
1886	zus vertrekt in feb. naar Paraguay, start in juni met zijn vijfde zomer in Sils-Maria, 4 augustus verschijnt Jenseits von Gut und Böse, schrijft aan de tweede editie van Menschliches Allzumenschliches, Morgenröthe en het vijfde boek van Die Fröhliche Wissenschaft
1887	zesde zomerverblijf in Sils-Maria, voltooit Zur Genealogie der Moral, verlaat 21 sept. Sils-Maria, samen met Peter Gast in Venetië, 11 nov. laatste brief aan Erwin Rohde, 16 nov. verschijnt Zur Genealogie der Moral
1888	in april naar Turijn, in Kopenhagen geeft Georg Brandes college’s over de filosoof Nietzsche, schrijft in de zomer (7e keer in Sils-Maria) aan Der Fall Wagner en voltooit de Dionysos Dithyramben, schrijft in aug./sept. Götenzendämmerung, in sept. ‘Der Antichrist’, okt./nov. Ecce Homo en in dec. Nietzsche contra Wagner

V. 1889 – 1900; waanzin en overlijden
Basel, Jena, Naumburg, Weimar
Geschriften: DD, AC, EH, NcW

1889	begin januari geestelijke ineenstorting in Turijn; via Bazel naar kliniek in Jena, 24 januari publicatie van Götterdämmerung
1890	kort verblijf in privékliniek in Jena; aansluitend naar moeder in Naumburg voor verzorging
1894	in november verschijnt Der Antichrist
1897	dood van Nietzsches moeder; zus Elisabeth verhuist met Nietzsche naar Weimar
1900	Nietzsche overlijdt op zaterdag 25 augustus tussen 11 en 12 uur, nog geen 56 jaar oud